Fobiler İçin En Etkili Yaklaşımlardan: Bilişsel Davranışçı Terapi
Tehdit oluşturacağı düşünülen herhangi bir durum ya da nesneye karşı, yaşamın kısıtlanmasını sağlayabilecek korku hissetmek fobi şeklinde tanımlanmaktadır. Bazen de yaşanmış bir durum ya da olaya karşı bir baş etme stratejisi geliştirilir. Örneğin kovalayan bir köpek ile bir an yaşandığında, görülen tüm köpeklerin zarar verebileceği inancıyla korkmak, yaşanan bir duruma karşı savunma halini göstermektedir. Ormanda öldürebilecek bir yılandan korkmak normal kabul edilebilirken, bahçede ortaya çıkan zararsız su yılanlarından korkmak, bahçeye çıkamamayı sağlayabileceği için çözülmesi gerekir.
Yaygın olarak görünen fobilerden bazıları ise şunlardır:
- Kapalı alan korkusu (Klostrofobi)
- Kan görme (Hemofobi)
- Yükseklik (Akrofobi)
- Uçak korkusu (Aerofobi)
- Sudan korkma (Hidrofobi)
- Hayvan korkusu (Zoofobi)
- Gök gürültüsü ve şimşek korkusu (Astrafobi)
- Örümcek korkusu (Araknofobi)
- Yalnızlıktan korkma (Otofobi)
- Yılan korkusu (Ofidiofobi)
Salgın hastalıklar ya da yaşam kalitesinin düşmesiyle oluşan eko-anksiyete (Kronik çevresel felaket korkusu), deprem korkusu, ölüm korkusu, ekonomik nedenlere bağlı olarak gelişen işsizlik korkusu da çeşitli fobiler arasındadır. Litaratüre girmiş çok çeşitli fobiler bulunmaktadır.
Fobi insanlarda anksiyete ve panik atak semptomları oluşturmaktadır, hayatı olumsuz etkilemektedir. Nabız yüksekliği, ani nabız düşmesi, bunalım, terleme, göz bebeklerinin büyümesi, ağız kuruması, yüzün donması, çarpıntı, yüzde kaşıntı yanma hissi, mide bulantısı, bayılma, bilinç kaybı, şok, sinir krizi, görme problemleri, yutma güçlüğü şeklinde belirtiler görülebilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi, fobiyi çalışan etkili terapi yöntemlerinden biridir. Kademeli maruz bırakma tekniği, kişinin korku öncesinde düşünceleri ve yanlış inanç kalıplarını ortaya çıkarır ve olaya ve duruma yeniden bakmasını sağlar. Adım adım yeniden anlamlandırma sağlanarak, düşünce ve davranış kalıplarını değiştirir. Dolayısıyla sadece korku semptomlarını ortadan kaldırmayı değil, oluşumu ve gelişiminin seyrini değiştirmeyi hedeflemektedir.
Düşünce-duygu-davranış sisteminde olumsuz olan düşünceler, olumsuz duygu ve davranışlara yönelik yazılı ödevler, egzersizler, seans içi ve dışı uygulanan ölçekler kullanılmaktadır. Bilişsel davranışçı terapinin amacı, kişinin kendi gözünden görülen olay ve durumları, her nasılsa öyle görmeye başladığı bir duruma getirmektir. Yoğun stres gerilim altında kişi çarpıtılmış şekilde düşünür ve olumsuz duygular (korku, kaygı vb.) hisseder. Gerçekçi düşünme, nabzın normal seyrettiği zamanlarda olur bu nedenle çalışmalarda öncelikle gerilime ve düşünme biçimine dikkat edilir. Bu yönde bir farkındalık kazandırmak, Bilişsel Davranışçı Terapi amaçlarındandır.
Bilişsel Davranışçı Terapi, olumsuz düşünce ve tetikleyicilerini hedef alır. Olumsuz düşüncelerin oluşumu ve gelişimi üzerinde çalışır. Olumlu ve gerçekçi bir bakış açısı oluşturur. Stres yönetimi, başa çıkma becerileri geliştirme, davranış kalıplarını değiştirme sağlar. Psikolojik savunma sistemlerini ve bilişsel çarpıtmaları tanıma, anlama sağlar. Karşılaşılabilecek problemlere karşı psikolojik dayanıklılık geliştirir. Problem çözme, kriz ve stres yönetimi, anksiyete ve depresyon semptomlarının azalması, özsaygı ve özfarkındalığın gelişmesini sağlar.
Danışan yaşadığı olumsuz duygu durumunu yönetmeye başlar ve anksiyete semptomları değişmeye başlar. Panik atak, yaygın anksiyete bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, depresyon, obsesif kompülsif bozukluk, yeme ve uyku bozuklukları, çeşitli bağımlılıklar gibi problemlerde Bilişsel Davranışçı Terapi etkili ekollerdendir.
