Kaygı, modern toplumda herkesin çokça karşılaştığı bir sorun olmakla birlikte günümüz çağına ‘kaygı çağı’ olarak tanımlamak mümkündür. Kaygı; öfke, üzüntü, tiksinme ve diğer var olan duygularla birlikte olumsuz bir duygu olarak kabul edilir. Tehlike veya tehdit algılanan durumlarda kişide duygusal, davranışsal, fiziksel değişiklikler ve tepkiler ortaya çıkar. Tehlike veya tehdit durumlarında ortaya çıkan bu değişiklikler ve tepkiler bizim savaş ya da kaç tepkimiz olmakla birlikte ortaya çıkan durumlara karşı verdiğimiz çok otomatik, sağlıklı ve doğal bir yanıttır.
Kaygı Belirtileri Nelerdir?
Kaygının psikolojik ve bedensel belirtileri vardır.
Psikolojik Kaygı Belirtileri:
- Endişe
- Dikkat ve motivasyonda azalma
- Bir şeye konsatre olamamak
- Huzursuzluk ve gerginlik
- Sinirli bir ruh hali
- Her an kötü bir şey olacağı hissi
Kaygının Bedensel Belirtileri:
- Kalp çarpıntısı
- Titreme
- Terleme
- Gevşeyememe
- Nefes almakta güçlük
- Göğüste sıkışma
- Terleme
- Huzursuzluk
- Uykuya dalmakta zorlanma
- Mide problemleri
Kaygının bu belirtileri uzun vadede bireyin yaşam kalitesini ve genel sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir. Ancak, kaygının nedenini anlamak ve kaygıyı yönetebilmek mümkündür.
Kaygının Nedenleri Nelerdir?
Kaygı oluşmasına neden olan durumlar çok özneldir ve kişiden kişiye göre değişebilir. Genel olarak; genetik yatkınlık, yetiştirilme tarzı, belirsizlik, kontrol edilemeyen durumlar, taşınma, doğal afetler, stresli yaşam olayları, evlilik, boşanma, aşırı kafein, sigara ve alkol tüketimi, sosyal baskılar, olumsuz düşünceler, mükemmeliyetçilik gibi birçok neden kaygılı hissetmemize sebebiyet verir. Örneğin sınava girmek, topluluk önünde konuşmak, yeni bir yere taşınmak gibi yaşam olayları herkeste kaygı hissi oluşturabilecek durumlardır.
Kaygı Hissetmek Bir Sorun Mu?
Kaygı, günlük yaşamımızı sürdürebilmemiz için var olması gereken, sıkıntı yaratan olaylar karşısında baş edebilmemizi sağlayan herkesin ihtiyacı olan bir tepkidir. Kaygı, yaşam olaylarına karşı bizi harekete geçiren bir yerde ise bu sağlıklı kaygının habercisidir. Ancak her şeyde olduğu gibi fazla kaygı da zararlıdır. Bazı durumlarda kaygı baş edemediğimiz, yoğunluğunu kontrol edemediğimiz bir yerde olur ve günlük hayatımızı devam ettirmekte zorlanabiliriz. Bu ise sağlıksız kaygı olarak nitelendirilebilir. Kaygı, uzun bir süre kişiyi meşgul eden bir yerdeyse, günlük yaşamı olumsuz etkilemeye başladıysa, kişinin işlevselliğinde bozulmalar yaratıyorsa sorunlar oluşmaya başlar.
Kaygıyla Başa Çıkma Yolları
Kaygının işlevselliği etkilediği noktada kişi rahatsızlık, panik, sıkıntı hissedebilir. Kaygı hissini ortadan kaldırmak için çeşitli kaçınma davranışları sergileyebilir. Bu kaçınma davranışları kısa vadede kişide rahatlama sağlasa da uzun vadede kaygılı ruh hali artarak devam eder. Kaygıyla sağlıklı bir şekilde baş edebilmek için sormamız gereken birkaç soru vardır:
- ‘Hangi durumlar beni kaygılı hissettiriyor?’
- ‘Beni kaygılandıran şey karşısında vücudumda neler oluyor?’
- ‘Kaygı hissettiğimde zihnimden neler geçiyor?’
- ‘Kaygı hissi geldiğine ne yapıyorum?’
Bu sorular kaygının kaynağını belirlememize, kaygı anında aklımızdan geçen düşünceleri ve beden tepkilerimizi, o an sergilediğimiz davranışları fark etmemize yardımcı olur.
Kaygı anında zihnimizde bir sürü olumsuz senaryo canlanabilir. Bu durumda gelen olumsuz düşüncenin gerçekliği ve doğruluğu sorgulanmalıdır. Nefes egzersizleri, meditasyon teknikleri, dijital detoks, uyku düzeni, düzenli fiziksel aktivite, hobilerle ilgilenmek, bir uzmandan destek almak kaygıyı kontrol altına almanın yollarından bir kaçıdır.
Hayatta kontrolümüz dışında gerçekleşen durumlar olacaktır, bu durumlarda ortaya çıkan kaygıyla baş etmek; onu yok saymak, ondan kaçınmak yerine kabul etmekle başlar. ‘Kaygılı hissediyorum, şu anda ne yapabilirim?’.
Kaygıyla başa çıkma süreç gerektirir. Herkesin fayda gördüğü baş etme stili farklılık gösterebilir. Farklı önerileri denedikçe hangi yöntemin size iyi geldiğini bulacaksınız. Çabalara rağmen kaygı işlevi bozan bir yerdeyse bir uzmandan destek almayı düşünebilirsiniz.
